تبیان، دستیار زندگی

به بهانه درگذشت عزت الله انتظامی، عزت سینمای ایران

سینمای بی«عزت»

ساخت «هزاردستان» به کارگردانی مرحوم علی حاتمی بهانه‌ای بود برای همراهی پنج ستاره‌‌ی بازیگری که سال‌های بعد به چهره‌های فراموش نشدنی سینما تلویزیون تبدیل شدند. علی نصیریان، عزت الله انتظامی، محمدعلی کشاورز، جمشید مشایخی و داوود رشیدی. سال 95 با درگذشت داوود رشیدی یکی از این جمع پنج نفره رفت و حالا با درگذشت آقای بازیگر (عزت الله انتظامی) این جمع تکرار نشدنی کوچک‌تر می‌شود.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
انتظامی

عزت الله انتظامی در سال ۱۳۰۳، در محله سنگلج تهران متولد شد. وی پس از گذراندن دوره تحصیلات مقدماتی، وارد هنرستان صنعتی تهران شد و در رشته برق به تحصیل پرداخت. در سال ۱۳۲۶ وارد عرصه هنر گردید. پس از گرفتن دیپلم وارد عرصه تئاتر شد، او همان اوایل شروع فعالیت به آلمان رفت و در شهر هانوفر دوره‌های بازیگری را در مدرسه سینما و تئاتر گذراند.

انتظامی در سال ۱۳۴۸ تصمیم به کسب تجربه آکادمیک گرفت و توانست بدون کنکور وارد دانشگاه هنر‌های زیبای دانشگاه تهران در رشته تئاتر شود. پس از فراغت از تحصیلات دانشگاهی، در حدود سال‌های ۱۳۵۳-۱۳۵۲ به تدریس رشته تئاتر در دانشکده هنر‌های زیبا و دانشگاه الزهرا (س) کنونی پرداخت.

عزت الله انتظامی کار خود را با پرده‌خوانی در تماشاخانه‌ها آغاز کرد و اولین بازی‌اش در سن 25 سالگی در فیلم «واریته بهاری» رقم خورد. وی نزدیک به 15 فیلم قبل از انقلاب و قریب به 40 فیلم سینمایی بلند در بعد از انقلاب در کارنامه خود دارد و از این حیث تاکنون کمتر بازیگری به رکورد عزت‌الله انتظامی رسیده است.

از فیلم‌های سینمایی این بازیگر می‌توان به «آقای هالو»، «پستچی»، «گاو»، «ستارخان»، «صادق کرده»، «حاجی واشنگتن»، «گراند سینما»، «هامون»، «ناصرالدین شاه آکتور سینما»، «روز واقعه»، «روسری آبی»، «خانه‌ای روی آب»، «دیوانه‌ از قفس پرید»، «گاو خونی»، «مینای شهر خاموش»، «آتش سبز»، «راه آبی ابریشم» و «چهل‌سالگی» اشاره کرد. آخرین فیلمی که از انتظامی بر پرده سینما دیدیم «زادبوم» به کارگردانی ابوالحسن داوودی است.

مهمترین جوایز عزت الله انتظامی

تندیس بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره بین‌المللی فیلم بیروت برای فیلم «شب»، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد بخش بین‌الملل جشنواره فیلم فجر سال ۱۳۸۲ برای فیلم «گاوخونی»، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره فیلم فجر سال ۱۳۸۰ برای فیلم «خانه‌ای روی آب»، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر سال ۱۳۷۲ برای فیلم «روز فرشته»، لوح تقدیر بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر سال ۱۳۷۰ برای فیلم «خانه خلوت» و «ناصرالدین شاه آکتور سینما»، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر سال ۱۳۶۷ برای فیلم «گراند سینما» و هوگو نقره‌ای بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو ۱۹۷۱ برای فیلم «گاو» از جوایز مهم انتظامی است.

من عزتم، بچه سنگلج

کتاب «من عزتم، بچه سنگلج» و مستند «آسمان آبی» آثاری است که به همت غزاله سلطانی درباره عزت الله انتظامی تهیه شده است و به توصیف «آقای بازیگر» سینمای ایران می‌پردازد. «آقای بازیگر» لقبی است که به جهت کارنامه هنری پربار انتظامی به او داده‌اند.

در مقدمه کتاب «من عزتم، بچه سنگلج» از ژان کلود کریر فیلمنامه نویس و بازیگر فرانسوی با عنوان «عزت انتظامی، یک شمایل» یادداشتی درباره انتظامی آمده است: «هیچ دستوری برای ستاره شدن و ستاره ماندن وجود ندارد. باید دارای یک نگاه، یک حضور، جذابیتی آنی و چهره ای آشنا حتی پیش از نخستین دیدار بود. باید دارای یک حس  و تمام ویژگی هایی که لغت روح را معنی می کند، بود.»

دیالوگ‌های ماندگار

کارنامه هنری عزت الله انتظامی آثار شاخصی از سینمای ایران را شامل می‌شود. علاوه بر فیلم‌های ماندگاری که از او به یادگار مانده در آثارش دیالوگ‌های به یادماندنی هم در خاطره‌ها ثبت شده که در ادامه تعدادی از این دیالوگ‌ها را مرور می‌کنیم:

حکم/ مسعود کیمیایی

هی پسر...۴ تا چایی برا آقایون...هشت تا تخم مرغ میندازی تو کره...محلی...زرده‌شو بهم نزنیا...میخوام وقتی میخورم ببینم، رؤیت کنم. زرده‌شو که بهم میزنن و جنجال تو تابه راه می‌ندازن و جنگ بین زرده و سفیده و کره و نمک و دو پر هم گوجه فرنگی مغلوبه میشه و میذاره جلوت، جیگر میخواد...جیگر میخواد بگی این محلی نیست.

خانه ای روی آب/ بهمن فرمان آرا

بخل و حسادت و تنگ نظری شغل دوم همه مردمه.

گاوخونی/ بهروز افخمی

-بابا...راسته میگن مادر من از دست تو دق کرد و مرد؟

-نه من از دست مادرت دق کردم.

-ولی وقتی تو مردی مادرم زنده نبود.

-بله زنده نبود ولی هرشب خوابشو میدیدم.

-منم هرشب خواب تورو می‌بینم.

-ههه... پس به‌پا دق نکنی.
 
گاو/ داریوش مهرجویی

-حالت خوبه مش حسن؟

-من مش حسن نیستم.

-این حرفو نزن مشتی تو مش حسنی.

-من مش حسن نیستم من گاو مش حسنم.

ناصرالدین شاه آکتور سینما/ علی حاتمی

آخر چرا گاو؟ آخر کجای ما به گاو میرود؟

اگر تست بگیریم همه جایتان...این درس اول بازیگری است.

حاجی واشنگتن/ علی حاتمی

فکر و ذکرمون شد کسب آبرو...چه آبرویی؟ مملکت رو تعطیل کنید دارالایتام دایر کنید درست تره. مردم نان شب ندارند. شراب از فرانسه می‌آید. قحطی ست. دوا نیست مرض بیداد می‌کند. نفوس حق النفس می‌دهند. باران رحمت از دولتی سر قبله عالم است و سیل و زلزله از معصیت مردم. میر غضب بیشتر داریم تا سلمانی. ریخت مردم از آدمیزاد برگشته. چشم‌ها خمار از تراحم است و چهره‌‌ها تکیده از تریاک. اون چهارتا آب انبار زمان شاه عباس هم آبش کرم گذاشته.

من ماندم با داغ تو

استاد محمد علی کشاورز از دوستان و یاران قدیمی عزت الله انتظامی در واکنش به خبر درگذشت آقای بازیگر در اینستاگرامش نوشته است:

عزت سینمای ایران رفت و من خوب می‌دانم که یک عمر با عزت زندگی کردن یعنی چه؟

عشق تو هنرت بود و در این سال‌ها هر لحظه عاشقانه زیستی، تو رفتی به جایی امن‌تر، فارغ از دلواپسی‌های ما در این روزهای تب آلود و من ماندم با داغ تو و جای خالی دوستی که شصت و شش سال با او رفاقت کردم. نقش‌های تو تا ابد در حافظه ما تو را جاودانه می‌کند.

وقت دلتنگی صدای تو را با آن لحن طنازانه به یاد می‌آورم و تو را تصور می‌کنم که این بار هم از پس نقش آخرت به خوبی برآمدی.

سفرت به سلامت عزت عزیزم.

ضایعه‌ای برای هنر معاصر ایران

خبر درگذشت عزت الله انتطامی با واکنش‌های زیادی در رسانه‌های رسمی و شبکه‌های اجتماعی همراه شد. کاربران شبکه‌های اجتماعی با انتشار تصاویر مختلفی از آثار انتظامی و یادآوری دیالوگ‌ها و نقش‌های ماندگاری که از او بجا مانده در گذشت این هنرمند را تسلیت گفتند. مسئولین و چهر‌های مطرح فرهنگی هنری هم در متن‌هایی جداگانه نسبت به درگذشت این هنرمند ابراز تأسف کردند. پیام وزیر ارشاد را می‌خوانید:

«انالله و انا الیه راجعون/ خبر درگذشت هنرمند پیشکسوت، "آقای بازیگر" مرحوم عزت الله انتظامی موجب تاثر و تاسف عمیق شد. این هنرمند فرهیخته و مردمی، قریب به هفت دهه از عمر پرثمر خویش را وقف ایفای نقش‌های گوناگون و متنوع در عرصه تئاتر و سینمای ایران نمود و  با خلق خاطراتی به یادماندنی در ذهن همه ایرانیان هنردوست، چهره ماندگار هنر این سامان شد.

مردمی که با خنده‌های او شاد شدند و با اشک‌های او گریستند از عزت الله انتظامی جز ادب، وقار و احترام ندیدند و هنرمندانی که در این عرصه همنفسی با او را تجربه کردند، همواره به نیکی و بزرگی از عزت سینمای ایران یاد می‌کنند. بی تردید فقدان این بزرگمرد ضایعه‌ای برای هنر معاصر ایران خواهد بود.

اینجانب فقدان این هنرمند مردمی را به عموم هموطنان، اصحاب  فرهنگ و هنر و اهالی تئاتر و سینما، بویژه خانواده آنمرحوم و فرزندان برومند و هنرمند وی صمیمانه تسلیت گفته و از درگاه ایزد متعال رحمت واسعه و علو درجات برای آن عزیز از دست رفته آرزومندم.»

مراسم تشییع استاد انتظامی ساعت 9:30 صبح یکشنبه 28 مرداد از تالار وحدت برگزار می‌شود.


منابع: سلام سینما/ صفحات اجتماعی هنرمندان/ باشگاه خبرنگاران جوان/ تبیان