تبیان، دستیار زندگی

هوشمندی امام خمینی در تشکیل شورای انقلاب

اعلام تشکیل شورای انقلاب در آن برهه زمانی به خوبی نشان هوشمندی رهبر انقلاب بود، چون درست در زمانی این تصمیم گرفته شد که حکومت پهلوی در آخرین نفسهای خود همه راهکارها را برای حفظ حکومت امتحان می‌کرد و حامیان منطقه‌ای و بین المللی نیز در این راه از هیچ تلاشی دریغ نداشتند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
شورای انقلاب

 
پیش از آن که شورای انقلاب در تاریخ 22 دی ماه سال 57 یعنی درست یک ماه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی تشکیل شود،  امام خمینی (ره)  از مدتها پیش به فکر تشکلی بود که بتواند سمت و سوی انقلاب را به دست بگیرد. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در این مورد می‌گوید: «اصل تشکیل شورای انقلاب اصلاً از اینجا مایه می‏‏‌گیرد که مرحوم استاد شهید مطهری که از سفر پاریس برگشتند ... آن موقع هنوز اسمی از شورای انقلاب یا دولت یا چیز دیگری اصلاً مشخص نبود... اول تصمیم این بود که کابینه‌ای در خارج یا داخل به وجود بیاید که هم انقلاب را اداره بکند و هم بعد از پیروزی انقلاب کشور را.»

در این صحبتها به خوبی این نکته معلوم است که جدای از اینکه شواری انقلاب تشکیل شود یا کابینه، موضوع اصلی و مهم ایجاد تشکلی بود که بتواند انتقال قدرت را انجام دهد، در واقع در آن زمان یکی از مشکلات این بود که نیروهای انقلابی تصور چندانی از چگونگی انتقال قدرت و تشکیل حکومت نداشتند و این امر شرایط را برای گروههای ضد انقلابی و کسانی که به آرمانهای انقلاب اسلامی باور نداشتند، فراهم می‌کرد، تا مساله انتقال قدرت و انتخاب حکومت جایگزین را در دست بگیرند و بر اساس خواسته‌های خود حکومت آینده و جایگزین رژیم شاهنشاهی را انتخاب کنند. این نگرانی زمانی که چند ماه از دستور امام(ره)  برای تشکیل شورای انقلاب گذشته و هنوز شورا تشکیل نشده بود، در نامه امام به شهید بهشتی در آبان 57 به روشنی مشخص است: «پس از اهدای سلام و تحیت، وقت دارد سپری می‌شود و من خوف آن دارم که با عدم معرفی اشخاص، مفسده پیش آید... در هر صورت همه موضوعات که به شما و ایشان تذکر داده شد، لازم است با عجله انجام گیرد و اگر اشخاص دیگری نیز پیدا شد ملحق شود. و السلام.»

همچنین با توجه به اوضاع آن زمان کشور،  کنترل اوضاع و ایجاد امنیت و آرامش مدنظر امام (ره) بود زیرا ایشان به خوبی خطر ادامه ناآرامیها و عدم حاکمیت قانون را احساس می‌کردند و با تشکیل شورای انقلاب در صدد ایجاد آرامش و کنترل اوضاع بودند.3 پس از این فراز و نشیبها بود که شهید مطهری به پاریس رفت و تشکیل شورای انقلاب به صورت جدی در دستور کار قرار گرفت و در 22 دی ماه فرمان تشکیل آن توسط امام صادر شد. نخستین کارکرد و کارویژه‌ای که می‌توان برای شورای انقلاب در نظر گرفت ساماندهی اعتراضات مردمی و دفاع از  آرمانهای انقلاب اسلامی است، که در ماده یک اساسنامه شورا هم به آن اشاره شده است.

اعلام تشکیل شورای انقلاب در آن برهه زمانی به خوبی نشان هوشمندی رهبر انقلاب بود، چون درست در زمانی این تصمیم گرفته شد که حکومت پهلوی در آخرین نفسهای خود همه راهکارها را برای حفظ حکومت امتحان می‌کرد و حامیان منطقه‌ای و بین المللی نیز در این راه از هیچ تلاشی دریغ نداشتند. بنابراین دیگر کارکرد شورای انقلاب که می‌توان آن را مقدم‌ بر انتقال قدرت دانست، تسهیل فروپاشی رژیم شاهنشاهی است. یکی دیگر از کارکردها یا بهتر بگوییم کارکرد اصلی شورای انقلاب، ایجاد شرایط انتقال قدرت در کشور بود. در پیامی هم که امام برای اعلام موجودیت شورای انقلاب صادر کرد این مطلب به صورت ویژه مشخص شده است: «این شورا مأموریت دارد تا شرایط تأسیس دولت انتقالى را مورد بررسى و مطالعه قرار داده و مقدمات اولیه آن را فراهم سازد. دولت موقت در اولین فرصت که مناسب و صلاح دانسته شود به ملت معرفى و شروع به کار خواهد نمود.» 

در واقع منظور از ایجاد شرایط انتقال قدرت با تشکیل شورای انقلاب،  اقدام عملی در جهت اداره‌ کشور در آن شرایط بود. در ماده دوم اساسنامه شورای انقلاب به این مسئله اشاره شده است: «شورای انقلاب مادام که قانون اساسی جدید تدوین و تصویب نگردیده و حکومت اسلامی مورد نظر استقرار نیافته است موقتا دارای همان اختیارات و وظایفی است که قانون اساسی و متمم آن سابقه [سابقا] برای مقام سلطنت و مجلسین قائل شده است».

اقدامات انجام شده در آن زمان توسط شواری انقلاب هم کاملا در همین راستا بود؛ این شورا هفته‌ای چند جلسه برگزار می‌کرد و آنها را به تایید امام(ره) می‌رساند و سپس به مرحله اجرا در می‌آورد، که از جمله می‌توان به مذاکره با نیروهای ارتش برای تسهیل در فروپاشی رژیم پهلوی، دیدارهایی با برخی مقامات خارجی، کمک در انتخاب دولت موقت، تشکیل کمیته سوخت ، کمیته اعتصابات و... اشاره کرد. در واقع این شورا به مرکز رهبری و تصمیم گیری در روزهای منتهی به پیروزی انقلاب تبدیل شده بود.

با پیروزی انقلاب اسلامی، شورای انقلاب با وجود برخی اختلافات داخلی همچنان به کار خود ادامه داد و زمینه انتقال قدرت را فراهم کرد. برگزاری  همه پرسی، انتخابات ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی به خوبی انجام شد و نهادها و سازمانهای مربوطه در جای خود مستقر شدند و تقریبا ضرورت وجود شواری انقلاب از بین رفت و این شورا به کار خود پایان داد.

منبع: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، مقاله: هدف از تاسیس شورای انقلاب چه بود؟
مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.